سمپاش یا دستگاه سم پاش از جمله ادوات و لوازم باغبانی است که جهت سمپاشی یکنواخت محصولات کشاورزی و باغی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشاورزان هر چند وقت یکبار انواع مختلفی از سموم و مواد شیمیایی را جهت حفظ و نگهداری محصولات خود به کار می‌برند. توزیع ناهماهنگ سموم در دوزهای مختلف می‌تواند اثرات مطلوبی از خود به جا نگذارد. به همین علت برای توزیع یکنواخت سموم بر روی محصولات کشاورزی از دستگاه سم پاش و لوازم سمپاشی استفاده می‌شود.
سمپاشی هر چند وقت یک بار انجام می‌شود و بسته به نوع سم، نحوه‌ی سم پاشی نیز می‌تواند متفاوت باشد. برخی از سموم به زمین وارد می‌شوند، برخی دیگر را با اضافه کردن به آب یا روغن به گیاهان می‌رسانند. اما معمولا دستگاه سم پاش برای سمومی که باید مستقیما به برگ و شاخه‌های درختان و گیاهان برسد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توزیع مواد سمی با غلظت کمتر از دوز مورد نیاز محصول، باعث عدم مبارزه با آفات و علف‌های هرز شده و از سوی دیگر توزیع با غلظت بیشتر از دوز مصرفی مجاز محصول، علاوه‌بر اینکه هزینه‌ی اضافی بر روی دست کشاورز می‌گذارد، موجب افزایش ریسک آلودگی آب‌های زیر زمینی و محیط زیست می‌شود. اما استفاده از انواع دستگاه‌های سمپاشی باعث شده تا هم ریسک این کار کم شود و هم اثرگذاری سموم کشاورزی بر روی آفات و علف‌های هرز افزایش یابد.

حال می‌خواهیم به بررسی انواع سم پاش، لوازم سمپاشی و اجزای آن، نحوه‌ی استفاده و نگهداری از سم پاش و همچنین نکات ایمنی در استفاده از سم پاش بپردازیم.

انواع سمپاش کشاورزی

کارایی و دقت سمپاش‌ها با یکدیگر بسیار متفاوت هستند، به خصوص سمپاش‌هایی که در صنعت باغبانی و کشاورزی کاربرد دارند. لذا با توجه به قیمت دستگاه سمپاش می‌توانید از کاربردهای و امکانات مختلفی بهره‌مند شوید. انواع و سبک‌های مختلفی از سمپاش در دسترس است که هر کدام از آن‌ها برای استفاده در کاربردی خاص در حوزه‌های وسیع باغداری و کشاورزی طراحی شده‌اند.

سمپاش دستی و سمپاش شارژی

دستگاه سمپاش دستی برای مصارف کوچک کاربرد دارند. ظرفیت مخزن دستگاه سمپاش دستی از چند لیتر بیشتر (زیر ۱۰ لیتر) نیست و عموما برای سم پاشی چند درخت و درختچه مناسب است و کاربری باغی دارد.

سمپاش پشتی (کوله‌ای)

سمپاش پشتی نسبت به نوع دستی این برتری را دارد که دارای فشار ثابت است. به همین دلیل قابلیت نصب بوم و نازل‌های تی جت (مخروط توخالی) را دارد.

دستگاه سمپاش پشتی موتوری (خرطومی) لانس دار

دستگاه سمپاش موتوری به این صورت است که فشار آن به جای اهرم توسط موتور تامین می‌شود. حجم مخزن دستگاه سمپاش موتوری بین ۲۰ تا ۲۵ لیتر و فشار آن ثابت است. دستگاه سمپاش موتوری قابلیت نصب بوم و نازل را دارد و برای مزارع مناسب است.

سمپاش فرغونی

سمپاش فرغونی برای سم پاشی باغ مناسب است. موتور چهار زمانه دارد و مخزن آن تا ۱۰۰ لیتر ظرفیت دارد.

سمپاش زنبه‌ای

این نوع سمپاش نیز برای باغ ها مناسب است ولی چرخ و مخزن ثابت ندارد. نام دیگر این نوع سمپاش، برانکاردی است. یعنی توسط دو نفر به صورت برانکارد حمل می‌شود.

انواع اجزا و لوازم سمپاشی

اجزا و لوازم سمپاش در انواع مختلف آن متفاوت می‌باشد. یک سم پاش با توجه به نوع آن، می‌تواند دارای اجزایی مثل مخزن، لوله‌ها، پمپ‌ها، نازل‌ها، صافی‌ها، موتور، اتصالات و توربین باشد. این لوازم باتوجه به کاربرد سمپاش ممکن است در برخی متفاوت باشد یا اصلا وجود نداشته باشد.

مخزن سمپاش:

مخزن برای نگهداری سم رقیق شده استفاده می‌شود. مخزن‌ها در انواع دستی، فرغونی، ماشینی و ... هستند که بسته به محیط کار و حجم مواد مورد نیاز انتخاب می شوند. معمولا جنس مخازن که به عنوان لوازم و دستگاه سم پاش استفاده می شوند، پلاستیک فشرده است.

پمپ سمپاش:

یکی از مهم‌ترین لوازم و اجزاء سمپاش پمپ آن است که بر روی مخزن سوار می‌شود. پمپ‌های مورد استفاده در سمپاش شامل دو نوع بادی و هیدرولیک هستند.

شیلنگ و لانس سمپاش:

یکی دیگر از لوازم سمپاش شیلنگ می‌باشد که بین پمپ و مخزن قرار می‌گیرد. شیلنگ‌ها در طول‌های مختلفی موجود هستند. در مخزن‌های دستی که معمولا بر روی پشت سوار می‌شوند، اندازه شیلنگ‌ها کوتاه تر است. شلنگ سم پاشی در انواع فرغونی، زنبه‌ای ۳ و ۵ لایه با جنس PVC می‌باشند. لانس‌ها نیز می توانند ساده، برنجی، تلسکوپی، تفنگی و کارواشی باشند.

نازل

یکی از مهم ترین بخش‌ها در هر سم پاشی، نازل آن می‌باشد که نقش اساسی در کیفیت و ویژگی پاشش سم خروجی دارد. نازل‌ها معمولا در دو نوع بادبزنی و مخروط‌پاش موجود هستند. نازل‌های بادبزنی در سم پاش‌های لانس‌دار قابل استفاده می‌باشند و نازل‌های مخروط‌پاش برای حشره‌کشی و قارچ‌کشی کاربرد دارند.

همزن

این لوازم سمپاش به منظور حفظ غلظت و همگنی محلول در حین عملیات سمپاشی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

صافی

یکی دیگر از لوازم سمپاش صافی است که نقش مهمی در یکنواختی پاشش و فیلتر گل‌ولای و سنگریزه‌ها دارد.

چکه‌گیر

یکی از ابزارهای جانبی متصل به نازل‌ها که اهمیت ویژه‌ای در مصرف بهینه سموم و جلوگیری از هدر رفتن آن ها دارد، چکه گیر است.

نحوه استفاده و نگهداری از سمپاش

در ابتدا لازم به ذکر است با توجه به حجم کل مایع پاشیده شده در واحد سطح زمین روش‌های سمپاشی به صورت حجم بالا یا HV، حجم کم یا LV، حجم خیلی کم ULV تقسیم‌بندی می‌شود. سمپاش‌هایی که به منظور از بین بردن علف‌های هرز یا هرگونه مصارف ضدعفونی کردن بستر کشت به کار می‌روند، نباید برای هدف دیگری استفاده شوند. در حقیقت، باید یک سمپاش را فقط برای از بین بردن علف‌های هرز استفاده کرده و سمپاش دیگری را هم برای گل و درخت استفاده نمود.

همچنین بهتر است سمپاش بلافاصله پس از استفاده از تمیز شود. به این ترتیب که ابتدا باید محلول باقی مانده تخلیه شده و سپس مخزن چندین مرتبه با آب شسته شود. بعد از آن برای قسمت‌های دیگر سمپاش نظیر تلمبه، پمپ، شیلنگ و ... نیز همین کار باید انجام شود. پس از تخلیه کامل مخزن و سایر قسمت‌های سمپاش از محلول، اطراف و داخل سمپاش را به آب صابون آعشته کرده و با استفاده از آب داغ با دمای ۸۰ درجه سانتی‌گراد به خوبی آن را تمیز کنید. همچنین اگر قرار است که برای مدت طولانی از سمپاش استفاده نشود بهتر است تمام لوازم سمپاش را باز کرده و خشک کنید.

نکات ایمنی هنگام استفاده از سمپاش

در هنگام کار با سمپاش استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب مانند دستکش، کلاه، ماسک، کفش کار و لباس یکسره ضد مواد شیمیایی ضروری است. همچنین توجه به این نکته نیز الزامی است که در هنگام وزش باد نباید عملیات سمپاشی انجام شود.